Претстава во „ƏSA“, прв театар во Азербејџан посветен на собирање глумци со и без инвалидитет. Фотографија на Фамил Махмудбејли.

Во продолжение објавуваме партнерски напис со „Еуроазија.орг“ напишан од Дурна Сафарова. Реобјавен со дозвола.

„Не срамете се од сопственото тело. Не бидете срамежливи заради своето тело, без разлика на состојбата во која се наоѓа,“ вели еден маж додека си ја соблекува кошулата, а публиката го гледа со восхит.

Мажот на сцената, сликар со шизофренија, е еден од ликовите во „ДАМБ“ ( анг. dumb – нем, глупав) во психолошката драма што се изведува во „ƏSA“ („бастун“ на азербејџански) прв театар во Азербејџан каде има глумци со и без инвалидитет.

Како на многу места, луѓето со инвалидитет во Азербејџан се соочуваат со стереотипи и предрасуди кои ги прикажуваат како зависни, неспособни, несреќни. Основачот на „ƏSA“, Нихад Гуламазде, изјави дека го основал театарот за да се бори против тие погрешни перцепции.

„Ова не е друштвен проект, не е хоби, со ова се бавиме професионално,“ изјави Гулумзаде за „Еуроазија.орг.“

Гуламзаде, успешен глумец, музичар и фотограф, не е личност со инвалидитет. Тој опишува дека инспирацијата за ваков театар му дошла додека бил во длабока депресија. Вели дека размислувал за самоубиство, но се прашувал што би се случило ако обидот не му успее. „Тогаш цел живот ќе го живеев како личност со инвалидитет и немаше да можам да глумам,“ се присетува како размислувал.

„ДАМБ“, претстава која започнала да се игра во септември 2016 била првата претстава во режија на „ƏSA“. Овој театар ја одиграл и шекспировата драма „Сон на летната ноќ“, делумно финансирана од британската амбасада во Азербејџан, а самата претстава го надминала кампацитетот од 370 места. „Да имавме сала со 1000 места, мислам дека ќе ја наполневме,“ вели Гуламзаде.

Успехот на овој театар не е само тоа што имаме глумци со инвалидитет, туку и во креативниот пристап на самата сцена. Гуламзаде изјави: „Театарската сцена во Азербејџан беше монотона. Ние се обидовме да ја оживееме и успеавме во тоа.“

Во Баку, каде пред театарот „ƏSA“ имало само три независни театарски колективи, појавата на нови групи е дочекана како одличен новитет во градскиот културен живот, изјави Алија Дадашова, локален театарски критичар. „Театарската сцена не е толку жива како во почетокот на 1990-те години, кога имаше повеќе мали театарски групи,“ вели таа за „Еуроазија.орг“. „Државните театри немаат никакво влијание на колективот и културата, и затоа е прекрасно да се видат нови иницијативи како ƏSA.“

„Ние ги обединуваме луѓето од различни групи. Можете да видите дека нè следат државните фигури и политичката опозиција,“ додаде глумецот Орхан Адиѓозел. Адиѓозел е парализиран, а тоа е последица на несреќата која му се случила пред девет години, и „ƏSA“ е неговото прво театарско искуство.

„На сцената сме само глумци,“ вели Адиѓозел. „Се обидуваме да ја сосредоточиме публиката на претставата, а не на инвалидитетот. Постои стереотип дека луѓето со инвалидитет не можат да направат ништо. Го срушивме тој стереотип и пробавме да покажеме дека во уметноста нема никакви препреки.“

Групата се состои од 15 членови, кои имаат различни инвалидитети. Некои се со церебрална парализа, еден од нив е без нозе, друг има Даунов синдром. Толкувач на знаковен јазик овозможува претставите да бидат достапни и за глувонеми луѓе.

Животот за луѓето со инвалидет во Азербејџан е полн со пречки, но постепено се менува. Во 2015, владата изгради комплекс од 12-катни згради со 132 стана за луѓе со оштетен вид. Владата исто така донесе закон со кој на луѓето со инвалидитет им се обезбедува превоз, сместување, третман и рехабилитација. Владата раководи со 16 рехабилитациски центри, но оние кои ги застапуваат луѓето со инвалидитет велат дека тоа не доволно.

За глумците во „ƏSA“ превозот е посебен проблем. Патиштата, автобусите и таксиата скоро никогаш не се прилагодени за инвалидска количка, единствените таксија во кои може да се влезе со количка се во сопствеништво на владината такси компанија „Баку“, а се познаваат по виолетовите возила во лондонски стил. Но, едно возење чини 20 манати (околу 12 американски долари). Половина од буџетот на театарот е наменет за таксиа, вели Гулумзаде. „Ако еден глумец со инвалидска количка плаќа 20 манати и треба да дојде на 30 проби, сами можете да видите колку чини превозот за една личност.“

Азербејџанскиот закон наложува најмалку 3% од работната сила во државните служби да бидат луѓе со инвалидитет, но тоа ретко се спроведува. Сè на сè, вработени се само 5,6% од вкупно 540 000 луѓе со инвалидитет.

Гулнар Алфидатли, 23 годишна актерка во „ƏSA“, има церебрална парализа. Студирала сметководство и работела во приватна компанија, но била отпуштена откако шефовите дознале дека има инвалидитет. „ƏSA е мое прво театарско искуство,“ вели таа. Се присетува на првиот настап, кој завршил со стоечки овации. „Како да бевме во магичен сон,“ вели таа.