Гватемала: Вистината за геноциот врз домородните жени излезе на виделина

Оваа статија е дел од нашата специјалната репортажа Правата на домородните народи ^[1].

Повеќе од 200.000 лица ги изгубија своите животи во граѓанската војна која траеше 36 години (1960-1996) и ја пустошеше Гватемала. Најмалку 100.000 жени беа силувани: повеќето беа Маи. Тие неодамна јавно проговорија за насилството кое го претрпеле од страна на војската и паравојската и конечно, благодарение на Жените поврзани низ светот ^[2] и Центарот за правда и oдговорност ^[3], сексуалното насилство извршено врз овие жени се истражува во шпанските трибунали во рамките на судските постапки за геноцидот.

 

Документарецот Невидливиот геноцид врз жените ^[5] изработен од фото – новинарите Офелија де Пабло и Хавиер Зурита,  ја прикажува суровата реалност за преживеаните жени кои ги раскажуваат своите животни приказни исполнети со злоупотреба, измачување и насилство, но исто така и напорите успешно да се спроведе судската и правната истрага која е во тек во рамките обвинителниот акт на поранешниот претседател на Гватемала Ефраин Риос Монт. ^[6]

Документарецот од 2008 година Жени, Насилство, Молк на Хавиер Баулуз ја обелодени приказната на Мануела, самохрана мајка која работи во центарот за семејна интеграција во Верапаз, еден од најпогодените региони од 36-години долгата граѓанска војна што ја касапеше целата држава. Токму преку работата на Мануела се открива реалноста за ситуацијата на жените во Гватемала.

Во држава во која дневно во просек две жени се убиени, жените се во постојана опасност: масовното и организирано насилство кое тие го претрпеле за време на немирите, шовинистичкото насилство, злоупотребата на деца и расната и полова дискриминација се само некои од поважните проблеми.

Патриција Симон од Периодисмо Хумано пишуваше за ужасните злосторства кои се вршеле врз жените за време на гватемалскиот геноцид во Жени, насилство и молк во Гватемала ^[7], вклучувајќи го и истоимениот документарец:

 

Las violaciones, las mutilaciones, la explotación sexual, las esterilizaciones a fuerza de violarlas y desgarrarlas, de provocarles abortos forzados, de feticidios -rajarles el vientre y sacar los fetos-, fueron torturas cometidas sistemáticamente por el Ejército y por los paramilitares contra estas mujeres. Mientras se lo hacían, como podrán ver en el Especial, les decían, por ser indígenas, “no son gente, son animales”. Muchas de estas mujeres nunca contaron estos crímenes y las que lo hicieron, o se supo en su comunidad, fueron rechazadas, despreciadas, expulsadas.

Причината за доцното откривање на овие злосторства во судските процеси за геноцидот, според поранешниот Ад Хок судија при Внатрешниот американски суд за човекови права, Марија Евгенија Солис, е тоа што додека ОН го испитувале геноцидот, не прашале за ваквиот тип на насилство, сметале дека тоа не е возможно. Оваа злоупотреба случајно е документирана кога жените напоменале за тоа, додека зборувале за злоделата кои се вршеле врз нивните сопрузи или други мажи од семејството. Во основа, тие овие информации ги чувале само за себе:

Está naturalizada la violencia contra las mujeres. Antes, durante y después del conflicto. Las mujeres han vivido en unos niveles de desigualdad descomunales con respecto al resto de la sociedad. No se reconocen como sujetos. El primer trabajo con ellas es conseguir que piensen que son seres humanos, que no es normal que abusen de ellas. Aunque lo hayan hecho desde pequeñas porque había mucho incesto. Y hay que tener en cuenta las reacciones después de que fueran violadas por los combatientes, que fueron muy diversas pero nunca de solidaridad: eran consideradas traidoras, sucias, como sus hijos si se habían quedado embarazadas de sus agresores… Se supone que ellas deberían haber hecho todo lo posible por morirse antes de ser violada. Por todo ello se sienten culpables. Pero además es que sus violadores siguen siendo sus vecinos. Están rodeadas de puro enemigo. Hay mujeres que a la vuelta de la presentación de un informe que recogía su testimonio, volvieron a ser violadas por los mismos.

Организациите се борат против овие ситуации преку организирање разни активности, фестивали и состаноци на кои преживеаните силувани жени можат отворено да зборуваат за тоа и да добијат поддршка, на пр. Регионалниот меморијален фестивал ^[8] кој се оддржа во 2008 и 2011 година. Фестивалот вклучуваше активности кои ги опфаќаат темите заздравување, еманципирање, презентација на сведочења, отворени дискусии, простор за коментари, церемонија типична за Маите, како и уметнички и танцови активности со кои се ангажираат жените и се поттикнуваат полесно да се справат со болката и обединети да го сопрат сексуалното насилство.

Со тоа што помогнавме оваа приказна да излезе на виделина направивме еден чекор напред кон правдина за жените во Гватемала. Според  Жените денес ^[9], во 2010 година во Гватемала се убиени повеќе од 685 жени, со тоа оваа држава се наоѓа на врвот за геноцид извршен врз жени на територијата на Америка, пред Сиудад Хуарез во Мексико. Воедно, само 1% од случаите е изнесен пред суд и лицето што треба да им компензира на жртвите од граѓанската војна изјавува дека не смета дека станувало збор за силување. Адвокатот Алмудена Бернабе, која го изнесе овој случај на суд, ја нагласува важноста на овој процес:

 

A veces la justicia universal es la única oportunidad para las víctimas si les falla su propia justicia

Оваа статија е дел од нашата специјалната репортажа Правата на домордните  народи ^[1]