10 години Википедија на индиски јазици, графички дизајн на Praveenp (CC BY-SA 3.0)

Википедија, бесплатната онлајн енциклопедија, го прослави својот петнаесетти роденден на 15 јануари 2016, бележејќи достигнување од 36 милиони написи на над 290 јазици (само Википедија на англиски јазик, го надмина бројот од 5 милиони написи). Како и да е, во оваа прилика би сакал да се осврнам на неколку важни прашања кои треба да ги заинтригираат Индијците. Првин, каква е состојбата со објавите на индиски јазик на Википедија? И, што Индија треба да присвои за себе, а што да придонесе за Википедија?

Со порастот на бесплатните и отворени софтверски извори во Индија, луѓето имаат поголема слобода од кога било. Особено со последните политики на федерално ниво, народот ужива подобра соработка со луѓе од различни култури, кои зборуваат различни јазици.

Сепак, постои огромен јаз во однос на пристапот до знаење на Интернет просторот. Од целосната популација – околу 1,26 милијарди, само 15-18% од луѓето имаат пристап до Интернет, и тоа главно преку мобилни телефони. Тоа значи дека техничката заедница сочинува само мал дел од популацијата. Би било корисно доколку постои некаков метрички систем за мерење на придонесот на оваа заедница кон ширењето на јазиците на Индија, како и кон ширење на нејзиното културно наследство.

Семејството на Википедија

Википедија не е обична енциклопедија. Таа е дел од „семејство“ сочинето од неколку членки на Open Knowledge. Самата Википедија е достапна на над 290 јазици, но исто така има и други мултилингвални ограноци како Wikisource (онлајн библиотека за важни текстови и работи од јавен карактер), Wikimedia Commons (најголемата архива на медиумски датотеки и документи), Wikibooks (бесплатна библиотека на учебници), Wikivoyage (слободен и отворен прирачник за патување) и Wiktionary (база да податоци на различни јазици). Овие проекти не само што содржат милиони слики, видеа, документи и текстови – туку тие и секому му дозволуваат да даде придонесе со своето знаење кон овој длабок извор на информации. Четири индиски јазици ги забележаа своите први записи на Wiki-world во 2002 година – Assamese, Malayalam, Odia и Punjabi. Некои луѓе можеби и немаат забележано дека „en“ во URL-то на Википедија, кој е индикатор за јазичниот код за англиски јазик, може да се замени со „or“ за Odia Wikipedia или со „pa“ за Punjabi Wikipedia.

Мапа на јазиците на Индија кои се во изумирање. Извор: UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger.

Јазична неутралност

Според УНЕСКО, 197 од 1,652-те јазици на Индија се во изумирање, и покрај тоа што имаат долга книжевна и лингвистичка традиција, што е мошне шокантна статистика. Во една објава на блог на тема локализација на содржини, социјалниот претприемач Rajesh Ranjan, прашува дали бесплатните и отворените софтверски извори можат да помогнат во спасувањето на ваквите јазици што се во изумирање. Во контекстот на Википедија, веќе постојат 23 јужноазиски јазични проекти. Од нив, 20 се јазици набројани во Осмиот план од Уставот на Индија, што укажува на обврската на Владата во ширењето на овие јазици.

Повеќето написи на Википедија на јазиците од Индија се релативно мали во однос на другите јазици. Но Wikimedia не застанува тука. Додека само дел од владините веб страници се достапни на Хинди, Hindi Wikipedia веќе го надмина бројот од 0.1 милиони написи. Tamil и Malayalam Wikipedia одиграа централна улога во имплементирањето на основни обуки за работа на Wikipedia, како дел од наставната програма во државните училишта. Овие заедници одиграа и значајна улога во популаризирањето на бесплатните и отворени софтвери, стремејќи се кон достигнување промена на ниво на политика. Многу од јазиците на Индија стануваат активни проекти на Википедија, под чадорот на Wikimedia Incubator.

Maithili Wikipedia и Goan Konkani Wikipedia се две Википедија енциклопедии кои заживеаа во изминативе години. Светот стана свесен дека дигиталниот активизам им дава нов живот на јазиците како хебрејскиот и дека постојат голем број на говорители кои чекаат да добијат пристап до знаење на нивните мајчини јазици. Википедија може да биде одлична алатка за поддршка на дигиталниот активизам, преку отвореност и споделување.

Процентот на жени уреднички на Википедија е некаде околу 9%, според анкетата направена од Wikimedia Foundation во 2011. Фотографија на корисникот Goran tek-en (Извор: Wikimedia Commons)

Родова нееднаквост на Википедија: Импликациите за Индија

Индија е на првото место во Јужна Азија според индексот за мерење на родова недеднаквост. Стапката на писменост кај жените, од друга страна е алармантно ниска – 65.46%, во споредба со 82.14% кај мажите. Ваквата нерамнотежа е евидентна и во многу други општествени сектори, меѓу кои и политиката.

Но, родовата нееднаквост не е проблем само во Индија. Глобалниот бесплатен и отворен софтерски извор (FOSS) долго време се бавеше со ниското учество на жените – само 2-5% од соработниците. Поранешниот извршен директор на Wikimedia Foundation призна дека Wikipedia, како и другите отворени проекти, нема поддржувачка почва за жените. Но, Wikimedia community и Wikimedia Foundation работат на подобрување на состојбите. Проектите на Википедија на индиски јазици, се дел од ова глобално движење, со иницијативите како Women's History Month edit-a-thons, или Lilavati's Daughters project, каде се споделуваат биографии на индиски жени научници, што го збогатуваат просторот на Википедија.

Дополнување на дигитална Индија

Индија, со својата популација од 354 милиони граѓани, сè уште има долг пат до зголемувањето на Интернет содржините на индиски јазици. Кампањата на Владата насловена како Digital India (Дигитална Индија) настојува да обезбеди дигитална писменост и дигитални ресурси/услуги достапни на индиски јазици. Ова е во тесна врска со целта на движењето Wikimedia, да обезбеди бесплатен пристап до целосното човечко знаење.

Покрај Википедија, многу други отворени образовни ресурси и проекти за бесплатно учење, кои уште не се дел од кампањата Digital India, ја сигнализираат потребата за кампањата која се води на федерално ниво да биде поотврена за соработка. Соработките помеѓу заедниците и Владите како проектот NROER – кој се спроведува за да ги направи книгите National Council of Educational Research and Training достапни под лиценците Creative Commons; како и проектот IT@School во Керала – за обезбедување алатки за бесплатно и отворено образование, зедоа огромен замав и помогнаа во збогатувањето на онлајн содржините на индиски јазици.

Верзија на оваа статија претходно беше објавена на The Huffington Post.