Протест против онлајн цензурата во Калининград, Русија. На плакатот пишува: „Почитувајте го рускиот устав“. Фотографија на Александр Подгорчук, Klops.ru. (CC BY 4.0)

Законот изготвен во 2017 година кој ги регулира онлајн активностите и анонимното изразување стапи во сила во Русија на почетокот на декември 2018 година.

Законот „за информации и информатички технологии“ предвидува какви содржини може легално да се прикажуваат на интернет-пребарувачите. Руската федерална служба за надзор на комуникациите, информатичките технологии и масовните медиуми (Роскомнадѕор, позната како „министерството за цензура“) веќе одржува регистар на забранети веб-локации, кој беше создаден во 2012. На списокот на забранети веб-локации има сè од игри на среќа до екстремистички материјали и информации за користење наркотици. На интернет-пребарувачите сега им е забрането да ги прикажуваат овие веб-локации во резултатите од пребарувањата.

За да го олеснат користењето на овој регистар, руските агенции создадоа Федерален државен информатички систем да служи како мост помеѓу регистарот и интернет-пребарувачите. Законот сега ги обврзува интернет-пребарувачите да се поврзат со овој систем преку АПИ, со што забранетите веб-локации автоматски ќе се филтрираат. Најголемиот руски интернет-пребарувач „Јандекс“, се поврза преку АПИ, но „Гугл“ сè уште не ги почитува новите услови, што може да доведе до прекршок и мала парична казна (барем за „Гугл“) со максимален износ од 700,000 рубљи, или околу 10,000 американски долари.

Законот исто така наведува кога и како корисниците може анонимно да го користат интернетот, на пример преку ВПН (виртуелни приватни мрежи), софтвер кој овозможува на корисниците да го маскираат изворот на нивниот интернет-сообраќај преку сервери во други држави и со тоа да ги избегнат локалните ограничувања и цензура.

„Гугл“ веќе некое време ги цензурира резултатите од пребарувањата во Русија водејќи се според локалните закони. Врски кон популарните руски веб-локации за торенти не се појавуваат ниту на „Јандекс“ ниту на „Гугл“ повеќе од една година бидејќи Роскомнадѕор ги оцени таквите веб-локации како нелегални. Како што пишуваше „Рунетехо“ во минатото, „Гугл“ исто така бил мета на обвинувања заради претераното усогласување со барањата за цензура од страна на руската влада, како на пример отстранувањето на видеа на „Јутјуб“ поставени од опозиционерот Алексеј Навални и неодамнешното блокирање на музички спот на еден контроверзен рапер.

Пред неколку години, „Гугл“ премести некои од серверите во Русија согласно законите кои ги повикуваат компаниите да ги чуваат податоците за руските граѓани на руско тло. Со тоа што дел од серверите сега се во Русија, властите сега можат подиректно да ја принудат компанијата да ги почитува локалните закони.

Корисниците одамна препорачуваа користење на ВПН за заобиколување на овие видови мерки, но одредбите од законот го опфаќаат и ова: провајдерите на ВПН мора да ги блокираат веб-локациите, во спротивно самите ќе бидат блокирани. Но, ова е многу полесно да се каже отколку да се оствари. Руската влада ја забрани апликацијата „Телеграм“ во 2018, но таа е сè уште е активна и се користи насекаде низ Русија без ВПН. Исто така, децентрализираната инфраструктура на ВПН сервисите придонесе за помал успех при обидите за нивно блокирање. Со ова, паричната казна станува највпечатливата опција достапна на Роскомнадѕор во борбата против ВПН и пребарувачите кои не се поврзани со новиот федерален систем.

Предложените парични казни можеби се чинат незначајни кога станува збор за огромните технолошки компании како „Гугл“, но извори блиски до руските технолошки оператори имаат изјавено дека се подготвуваат амандмани за драстично зголемување на казните. Наместо да се ограничат казните до 700,000 рубљи, новите правила наводно ќе ги зголемат казните до 1% од заработувачката на компанијата.

Засега обичните интернет-корисници не мора да се грижат за таквите големи казни, но наскоро и тие би можеле да се соочат со други последици заради анонимното користење Интернет. Роскомнадѕор ги промовираше новите правила кои бараат од апликациите за размена на инстант-пораки да ги идентификуваат корисниците на основа на нивниот мобилен оператор. Ова всушност го врзува телефонскиот број на корисникот со личниот идентитет.

Апликациите како „Сигнал“ и „Телеграм“ се гордеат со тоа што дозволуваат на корисниците да комуницираат анонимно доколку сакаат. Со тоа што руската влада ги обврзува ваквите апликации да го верификуваат идентитетот на корисникот со давателот на услугата, таа се обидува да се бори против дисидентите и она што го смета за криминална активност. Од „Телеграм“ доброволно се регистрираа кај Роскомнадѕор во 2017, што ги прави одговорни пред новиот закон. „Сигнал“ не ги чува серверите во Русија и можеби ризикуваат да бидат забранети заради непочитување на правилото без оглед на фактот дека бројот на корисници на апликацијата во Русија е прилично мал.

Александр Жаров, кој е на чело на Роскомнадѕор, јасно изјави:

Возможность анонимной коммуникации в мессенджерах затрудняет деятельность правоохранительных органов при расследовании преступлений. Нынешнее постановление правительства – необходимый шаг к созданию безопасной коммуникационной среды как для граждан, так и для государства в целом

Можноста анонимно да се комуницира со апликациите за инстант пораки ја отежнува работата на полицијата за истражување на криминални дејствија. Моментниот декрет на владата е неопходен чекор кон создавање на безбедна средина за комуницирање и за граѓаните и за државата во целост.  

Во многу случаи, можноста за анонимно поставување онлајн содржини е важен фактор за корисниците. Можноста да се изрази мислење или да се изложат неправди без да користи вистинскиот идентитет е поважна сега од било кога во минатото, со оглед на тоа што луѓе се имаат соочено со кривични пријави заради обично „објавување“ мемеа.  

Последиците од обелоденет идентитет на интернет-корисник се веќе видени во различни сценарија. По самоубиствениот напад кој се случи минатиот месец во просториите на ФСБ (Федералната служба за безбедност, руската домашна разузнавачка агенција), администраторот на анонимен канал на „Телеграм“ беше уапсен за ширење на пораки кои го глорифицираат напаѓачот. Останува непознато дали од „Телеграм“ соработувале со полицијата при откривањето на овој корисник, но доколку апликациите за размена на пораки започнат да го почитуваат овие правила, бројот на кривични гонења може да порасне а, пак, изразувањето на поинакви ставови на Интернет да опадне.

Овие нови закони и правила, покрај плејадата други закони кои го регулираат прибирањето податоци за интернет корисниците, го отежнуваат користењето на онлајн платформи за изразување на незадоволството во Русија. Во време кога јавниот простор, вклучително и на Интернет, се соочува со сè поголеми ограничувања на изразувањето во Русија, понатамошни ограничувања би требало да ги загрижат и Русите, и сите други. Иако поединечните корисници можат да преземат мерки за заштита на нивните кориснички профили, како што е користење на верификација преку два фактори, тие не можат да направат многу кога станува збор за заштита од пренесувањето на нивните податоци до властите низ „задни врати“.